Kujawsko - Pomorskie Centrum Pulmonologii w Bydgoszczy

KOMUNIKAT DLA PACJENTÓW PORADNI SPECJALISTYCZNYCH

			>
	<

Historia szpitala

Historia Sanatorium w Smukale

Historia szpitala

Szpital Diakonisek zwany później Szpitalem im. Giese-Rafalskiej zbudowany został w 1885 r ze środków przekazanych testamentem przez Ludwikę Giese z domu Rafalską z zastrzeżeniem, by pielęgnowaniem chorych zajmowały się siostry Diakonisy z Kościoła Ewangelickiego. Plac pod budowę o powierzchni 1 hektara przy ulicy Seminaryjnej przekazały władze miasta. W szpitalu funkcjonował oddział wewnętrzny i chirurgiczny. Po 17 latach, w 1902 r, obok budynku głównego wybudowano parterowy barak dla 25 łóżkowego oddziału zakaźnego.

Duży napływ chorych, szczególnie na gruźlicę, powodował ciągłe przepełnienie baraku, natomiast pozostałe oddziały dysponowały na ogół wolnymi miejscami. W 1925 r. łóżko wykorzystywano tylko w 58% przy średnim 24 dniowym pobycie chorego w szpitalu. Zatrudnienie było skromne - w 90 łóżkowym szpitalu pracowało 3 lekarzy, 14 sióstr Diakonisek i 2 pielęgniarzy. W 1926 r. leczono 977 chorych, przeprowadzono 346 różnych operacji: nosogardzieli, tarczycy, żeber, sutka, żołądka, dróg żółciowych, wyrostka robaczkowego, przepuklin, kości i narządów rodnych wymagających wszechstronnej wiedzy chirurgicznej. Co ciekawe, w ciągu 12 miesięcy wykonano tylko 133 zdjęcia i 52 prześwietlenia. O innych badaniach brak danych, chociaż wiadomo, że przeszkolona pielęgniarka wykonywała podstawowe badanie moczu i krwi.

W 1926 roku wybudowano w sąsiedztwie budynku głównego Szpitala kosztem ówczesnych 100 tysięcy złotych drugi barak z 30 łóżkowym oddziałem dla chorych na gruźlicę płuc. Oddział ten przez szereg lat był po prostu oblężony przez pacjentów, którzy już kilka tygodni naprzód zapisywali się do kolejki. Leczono także dur brzuszny, płonicę, grypę i choroby weneryczne. Były też pojedyncze przypadki duru plamistego, błonicy, krztuśca i malarii.

W 1938 roku Szpital im. Giese-Rafalskiej dysponował 128 łóżkami. W czasie wojny funkcjonował jako niemiecki szpital wojskowy. Historia powojenna Szpitala rozpoczęła się w lutym 1945 roku i wiąże się ściśle z nazwiskiem dr. med. Władysława Baranowskiego, który w parę dni po wyzwoleniu przybył do Bydgoszczy jako delegat PKWN "celem organizacji i zabezpieczenia obiektów służby zdrowia w mieście". Dr Baranowski był pierwszym kierownikiem Miejskiego Wydziału Zdrowia w Bydgoszczy a 2. 02. 1945 roku objął stanowisko ordynatora 20 łóżkowego Oddziału Gruźlicy. Dyrektorem Szpitala był wówczas przez 3 miesiące dr med. Witold Dudziński, a następnie dr med. Marian Barciszewski,. Szpital mieścił się początkowo w dwóch barakach, ponieważ gmach główny był zajęty przez Wojskowy Szpital Ewakuacyjny. Dopiero po paru miesiącach przekazano cały obiekt Szpitalowi Zakaźnemu. Oddział Gruźlicy rozwijał się dynamicznie - w 1946 r. liczył już 60 łóżek, w 1947 r. 80 łóżek, a od lutego 1949 r., kiedy otwarto Szpital Zakaźny przy ul. Św. Floriana, obiekt przy ul. Seminaryjnej 1 ze 144 łóżkami został przeznaczony na Szpital Gruźliczy. Dyrektorem został dr med. Władysław Baronowski.

Od 2.09.1945 r. pracowała w Oddziale Gruźlicy pod kierunkiem ordynatora studentka medycyny, w następnym okresie sam dr Baranowski. Dopiero 1.12.1947 r. zatrudniono stałego asystenta lek. Wiktora Rakowskiego. Po utworzeniu w 1949 r. Szpitala Gruźliczego dr Baranowski wydzielił dwa oddziały - 80 łóżkowy oddział gruźlicy kwalifikującej się do leczenia odmą, który prowadził wraz z asystentem dr. Rakowskim znajdował się w gmachu głównym, natomiast w dwóch drewnianych barakach mieścił się 60 łóżkowy oddział, którego ordynatorem była dr med. Aleksandra Obuchowicz. W oddziale tym przebywali chorzy nie kwalifikujący się do leczenia zapadowego. Zaplecze diagnostyczne, sala operacyjna, w której wykonywano zabiegi przepalanie zrostów, gabinety zabiegowe oraz administracja Szpitala mieściły się w gmachu głównym, który był we względnie dobrym stanie, ale 30 letnie baraki nie nadawały się zupełnie do celów szpitalnych. Średni personel pielęgniarski, personel pracowni rtg. i analityczno-bakteriologicznej stanowiły siostry zakonne stopniowo wymieniane przez pielęgniarki świeckie, ale jeszcze w latach 80-tych ubiegłego wieku pracowała s. Bazyliana i s. Stanisława. Dr Baranowski - uczeń dr. Meysnera był wielkim zwolennikiem leczenia gruźlicy płuc odmą sztuczną i przepalania zrostów. W ciągu 10 lat po wojnie wykonał w szpitalu ok. 2000 torakokaustyk Szpital przy ul. Seminaryjnej stał się ośrodkiem szkoleniowym dla ftyzjatrów podobnej rangi, j ak Sanatorium w Smukale w pierwszych sześciu latach po wojnie.

W 1956 roku w Wojewódzkim Szpitalu Płucnochorych im. Alfreda Sokołowskiego, nazwanym tak przez dyrektora, który uważał tę nazwę za przyjemniejszą dla chorych niż nazwa dotychczasowa "Szpital Gruźliczy", utworzono Oddział Chirurgii Klatki Piersiowej. Dr. Bogdan Macheta, który został ordynatorem Oddziału, znacznie przyczynił się do unowocześnienia Szpitala. Rozwinięto bakteriologię wprowadzając posiewy obok bakterioskopii, bronchoskopie, bronchografie, resekcję tkanki płucnej.

W1959 roku usunięto baraki i rozpoczęto prace budowlane w zachodniej części gmachu głównego. Chorych na czas rozbudowy przeniesiono w grudniu 1959 roku do budynku przy ul. Stawowej, gdzie w bardzo trudnych warunkach byli leczeni aż do września 1964 r., kiedy to rozbudowany Szpital na 210 łóżek rozpoczął normalną działalność. W dobudowanej części znalazły się nowe oddziały, pracownia analityczna i bakteriologiczna. Obok portierni zbudowano pracownię anatomo-patologiczną z prosektorium. W starej części gmachu poszerzono pomieszczenia apteki oraz zabudowano werandy do leżakowania. Utworzono cztery oddziały:
I - chirurgii klatki piersiowej, 40 łóżek - ordynator lek. Bogdan Macheta, zastępca ordynatora lek. Lech Gregorowicz, anestezjolog lek. Elżbieta Kasjan.
II - 61 łóżek - ordynator lek. Romana Iwicka, asystenci: Janina Kaczyńska, Małgorzata Kisielewska.
III - 64 łóżka - ordynator lek. Halina Grzybowska, asystenci: Barbara Dobrzyńska, Danuta Walter.
IV - 45 łóżek - ordynator dr med. Władysław Baranowski, asystenci: Aleksandra Kochanowska, Maria Rost.
Poza ww. zatrudnieni byli lekarze: Joachim Kasjan - analityk, Krystyna Ruchalska - anatomopatolog. Razem pracowało 14 lekarzy i 44 pielęgniarki, magister biologii zatrudniony w pracowni bakteriologicznej i trzech magistrów farmacji. Szpital wyposażono w dwa aparaty rtg 4-wentylowe.

W 1967 r. stanowisko dyrektora Szpitala objął lek. Jan Ruchalski. Nastąpiło dalsze usprawnienie chemioterapii gruźlicy, rozwój pneumonologii, wzrosła liczba leczonych nowotworów układu oddechowego. 210 - łóżkowy Szpital stanowił dobrą bazę szkoleniową kadry ftizjopneumonologicznej. Prócz wcześniej wymienionych pracowali i specjalizowali się w Szpitalu lekarze: Jerzy Klepacki, Leonarda Nowicka, Dorota Orylska, Anna Wagnerowska, Barbara Wróblewska. Przez kilka lat zespół chirurgiczny składał się z trzech lekarzy: Bogdana Machety, Lecha Gregorowicza i Waldemara Jura. Z każdym rokiem wykonywano coraz więcej zabiegów operacyjnych z powodu raka oskrzeli i coraz mniej resekcji z powodu gruźlicy.

W 1975 r. w murach Szpitala znalazła siedzibę Klinika Ftizjopneumonologii Filii A.M. w Gdańsku, kierowana przez dr med. Jadwigę Tyrakowską. Na klinikę przeznaczono najładniejsze pomieszczenia III oddziału, który przeniesiono piętro niżej do zmniejszonego Oddziału II. Również do szpitala przeniesiono laboratorium bakteriologiczne z Wojewódzkiej Przychodni Przeciwgruźliczej, które uzyskało przez to bardzo dobre warunki pracy oraz laboratorium analityczne. Obydwie pracownie wykonywały badania dla wszystkich zakładów utworzonego 1.09.1975 r. Przeciwgruźliczego Specjalistycznego Zespołu Opieki Zdrowotnej pod dyrekcją lek. Stanisława Górskiego. Utworzono stanowisko Naczelnej Pielęgniarki, którą została mgr Helena Tajak. W skład ZOZ-u wchodziły trzy obiekty: Wojewódzka Przychodnia Gruźlicy i Chorób Płuc przy ul. Gimnazjalnej 11, Wojewódzki Szpital Płucnochorych im. Alfreda Sokołowskiego przy ul. Seminaryjnej 1 oraz Sanatorium Przeciwgruźlicze w Smukale).

W 1978 r, po przejściu na emeryturę dra Górskiego, dyrektorem ZOZ-u został dr Stanisław Kot. Funkcję tę pełnił do 1992 r. Kolejna zmiana nazwy Szpitala na Wojewódzki Szpital Gruźlicy i Chorób Płuc nastąpiła w r. 1992 (dyrektor - dr n. med. Wojciech Sikorki). ZOZ rozwiązano a wszystkie jego obiekty znalazły się pod jedną dyrekcją. Naczelną Pielęgniarką Szpitala została mgr Mariola Brodowska.

W roku 1993, po przejściu dra Sikorskiego na stanowisko lekarza wojewódzkiego, dyrektorem Szpitala zostaje mgr Mariola Brodowska a Naczelną Pielęgniarką Szpitala mgr Bernadetta Hołysz. Następują kolejne restrukturyzacje jednostki, w tym przeniesienie Przychodni z ul. Gimnazjalnej 11 do budynku Szpitala na ul. Seminaryjnej 1, utworzenie Oddziału Leczenia Gruźlicy i Oddziału Rehabilitacji w Smukale oraz kolejna zmiana nazwy Szpitala na Kujawsko-Pomorskie Centrum Pulmonologii. Cały budynek poddano gruntownemu remontowi. Obecnie KPCP dysponuje dwoma obiektami: Szpitalem przy ul. Seminaryjnej 1 i obiektem byłego Sanatorium przy ul. Meysnera 9 w Smukale. W szpitalu funkcjonują cztery sprofilowane oddziały zachowawcze, Oddział Kliniczny Nowotworów Chorób Płuc i Gruźlicy Collegium Medium Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Oddział Chirurgii Klatki Piersiowej, Oddział Intensywnej Opieki Medycznej, Ośrodek Domowego Leczenia Tlenem z Pracownią Badania Bezdechu Sennego oraz Wojewódzka Przychodnia Gruźlicy i Chorób Płuc. W Smukale zlokalizowano Oddział Rehabilitacji, Oddział Gruźlicy i Chorób Płuc oraz, w oddzielnym pawilonie, Oddział Leczenia Gruźlicy Płuc.

Opracowanie: Włodzimierz Grądzki na podstawie:

1. Primum non nocere nr 2/1993
2. Primum non nocere nr 9/1994
3. Stanisław Górski; 30 lat walki z gruźlicą w woj. Bydgoskim 1945 - 1975, Bydgoszcz 1995.

Historia Sanatorium w Smukale

W latach 1904-1905 staraniem Centralnego Niemieckiego Komitetu dla Budowy Zakładów Przeciwgruźliczych pod patronatem cesarzowej - żony Wilhelma II, na terenie byłej wioski Smukała Górna powstaje 50 łóżkowe prewentorium dla kobiet zagrożonych gruźlicą. W krótkim czasie profil pacjentów zmienia się. Przybywa chorych wymagających aktywnego leczenia. Po trzech latach dobudowano skrzydło, co pozwoliło na zwiększenie ilości łóżek do 140, a w latach 1908 - 1909 pobudowano willę dla lekarza, który do tej pory dojeżdżał z Bydgoszczy. W latach 1912 - 1913 staraniem fundacji Berty Amalie Stiftung powstaje pawilon dziecięcy...

Leczenie w owym czasie ograniczało się do leżakowania na świeżym powietrzu. Farmakoterapii w dzisiejszym pojęciu właściwie nie było, a jedynym specyfikiem uznawanym za skuteczny była... tuberkulina. Chorym musiał wystarczyć jeden lekarz (dyrektor prewentorium - dr August Scherer), studenci odbywający praktyki oraz jedna pielęgniarka na 15 - 20 pacjentów. Funkcjonowanie zakładu zapewniały głównie pieniądze z Zakładu Ubezpieczeń. Po przejęciu budynków przez władze polskie w 1920 r. dyrektorem Krajowej Lecznicy dla Piersiowo-Chorych w Smukale mianowano dra Franciszka Czajkowskiego, poprzednio asystenta Oddziału Chorób Wewnętrznych w Poznaniu, a od 1926 r. dra Stanisława Meysnera, poprzednio ordynatora Oddziału Gruźlicy Szpitala Klimatycznego w Zakopanem. W 1929 r Krajową Lecznicę przemianowano na Wojewódzkie Sanatorium dla Piersiowo-Chorych. W głównym budynku znalazło pomieszczenie 139 łóżek z pododdziałem chirurgicznym, a w oddzielnym pawilonie 41 łóżek dla lżej chorych. W krótkim czasie Sanatorium stało się jednym z najlepszych w kraju. Dr Meysner stosował nowoczesną jak na tamte czasy metodę leczenia gruźlicy odmą opłucnową wspomaganą przepalaniem zrostów. Swoją pracę dokumentował wykonując barwne ilustracje obrazów postrzeganych podczas wziernikowania jamy opłucnej. Część tych szkiców przetrwała do naszych czasów i znajduje się w zbiorach Instytutu Gruźlicy w Warszawie.

Do chwili wybuchu II wojny światowej w Sanatorium pracowało wielu znanych potem ftyzjatrów, m.in. dr Maria Radomska oraz dr Władysław Baranowski, po wojnie długoletni dyrektor Szpitala Płucnochorych w Bydgoszczy. W czasie okupacji zakład był niedostępny dla ludności polskiej. Po wyzwoleniu, przez krótki czas dyrektorem Sanatorium Przeciwgruźliczego Samorządu Województwa Pomorskiego w Smukale (znowu zmiana nazwy) była dr Aleksandra Obuchowicz, a od marca 1946 r. ponownie dr Stanisław Meysner, który dbał też - jak byśmy to dzisiaj powiedzieli - o wizerunek medialny placówki. Liczbę łóżek zwiększono do 150, a Sanatorium stało się pokazowym obiektem służby zdrowia województwa pomorskiego, często odwiedzanym przez wysokich przedstawicieli administracji państwowej a nawet gości zagranicznych (w marcu 1946 r. zakład wizytowali lekarze z Moskwy !). Odbywały się tu zjazdy wojewódzkie i krajowe lekarzy, farmaceutów, dezynfektorów, dyrektorów sanatoriów przeciwgruźliczych, a nawet ... Zarządu Głównego Związku Dziennikarzy RP.

W 1948 r. Sanatorium dysponowało 165 łóżkami i zatrudniało 60 osób, choć sama kadra lekarska była nadzwyczaj szczupła a jej trzon stanowili niezmiennie dr Meysner i dr Maria Radomska. W czerwcu 1949 r. po przejęciu obiektu przez Skarb Państwa następuje ponowna zmiana nazwy na Sanatorium Przeciwgruźlicze im. H. Dobrzyckiego, które nadal prowadzi szeroką działalność leczniczą a także dydaktyczną dla lekarzy województwa pomorskiego.

W 1952 r. umiera dr Meysner, a kontrola zakładu przez Komisję Zdrowia PWRN skutkuje m.in. decyzją o przekazaniu na makulaturę historii chorób i akt do roku 1923 oraz literatury fachowej w języku niemieckim. Zalecenie - niestety - wykonano, pozbawiając potomnych ważnego źródła informacj i historycznej. Od tego czasu obniża się też poziom świadczeń medycznych a rolę szkoleniową i naukową placówki przejmuje Szpital Gruźliczy w Bydgoszczy. W 1954 r., mimo 200 łóżkowej bazy leczniczej zakład nie może poszczycić się pozytywną opinią nadzoru specjalistycznego. Od 1956 r. wraz z objęciem funkcji dyrektora przez dra Pawła Sautera następuje powolna poprawa wizerunku Sanatorium, które jednak lata świetności ma już wyraźnie za sobą. Tym bardziej godnym odnotowania jest fakt, że już w 1958 r. liczba łóżek wynosiła 205, wprowadzono całodobowe dyżury lekarzy, a w opinii nadzoru specjalistycznego pod względem fachowym zakład był dobrze prowadzony.

Lata 60-te zapisały się nowymi decyzjami administracyjnymi, głównie poprawiającymi warunki socjalne pracowników i sytuację ekonomiczną je przeciwprątkowych rozwija się nowoczesna farmakoterapia gruźlicy. Prowadzona jest także rehabilitacja pacjentów po zabiegach torakochirurgicznych. W 1975 r. Sanatorium weszło w skład Przeciwgruźliczego Specjalistycznego Zespołu Opieki Zdrowotnej z siedzibą przy ul. Gimnazjalnej 11.

Po przekształceniach i działaniach restrukturyzacyjnych ostatnich lat, obecnie w ramach Kujawsko-Pomorskiego Centrum Pulmonologii w Bydgoszczy, w budynku Sanatorium funkcjonują dwa oddziały: rehabilitacji oraz leczenia gruźlicy i chorób płuc. W nowo wyremontowanym byłym pawilonie kobiecym zlokalizowany jest 40 łóżkowy, wydzielony oddział leczenia gruźlicy.

Dnia 1 września 2003 roku Szpital zmienił nazwę na: Kujawsko-Pomorskie Centrum Pulmonologii.

Włodzimierz Grądzki

Serdecznie dziękuję Panu Doktorowi Stanisławowi Górskiemu za życzliwe i bezinteresowne udostępnienie monografii "30 lat walki z gruźlicą w woj. Bydgoskim 1945 - 1975".

Powrót na początek strony